"Wat vertel ik aan de collega's wanneer ik terug aan de slag ga?" Het is een van de vragen die geregeld terugkeert in de Doktersgroep van Tienen. Een groep waar artsen elkaar blijven helpen na een acute verslavingsproblematiek - onder begeleiding van een psychiater.
De psychiater is dokter Hendrik Peuskens van de kliniek Alexianen in Tienen. De groep is samengesteld uit artsen die meestal in Tienen tijdens de acute fase waren opgenomen - sommige leden zijn ondertussen al tientallen jaren abstinent. Er zijn ook zij-instromers. "Maar daar is initieel het probleembesef en het inzicht in verslavingsmechanismen nog beperkt", stelt dokter Peuskens vast.
Wie wordt meegezogen in het verslavingsproces, is vaak lang niet in staat te erkennen dat het misloopt. "En het laatste wat artsen willen laten misgaan, is het werk. Later, gevorderd in hun herstel, keren ze nuchter en serener terug naar het werk, en dan merken ze dikwijls verrast dat de omgeving het wel in de gaten had. De patiënten bleven loyaal. Collega's tolereerden het lang. Alleen, onderhuids was het misnoegen gegroeid."
Gemengde groep met traditie
De Doktersgroep in Tienen bestaat ondertussen bijna 30 jaar. Het was Peuskens' voorganger, Stan Ansoms, die de groep opstartte. Er nemen allerlei disciplines aan deel. Anesthesisten, chirurgen, huisartsen, psychiaters, ... De groep bevat daarnaast enkele apothekers en tandartsen. De meeste leden kampen met alcoholverslaving, wat dat betreft lijken artsen op de rest van de bevolking. Misbruik van geneesmiddelen - benzodiazepines, opiaten - komt bij artsen vaker voor, en het gebruik van illegale middelen wat minder dan in de algemene bevolking.
De kracht van de groep zit voor Peuskens in de gemengde samenstelling. "Je hebt nieuwe leden en leden die al tientallen jaren om de 14 dagen komen. Ik laat artsen die de behandeling in onze kliniek volgen kennismaken met de groep. Voor hen is het belangrijk te ervaren dat collega's succesvol met hun verslaving zijn omgegaan. De beginners in de groep die de acute behandeling nog niet lang achter de rug hebben, denken: ' laat ik deze fase ook zo snel mogelijk achter me laten'. Ze geloven dat ze hun verslaving gaan overwinnen, en dat ze dan ook de groep niet meer nodig zullen hebben. De anciens laten de strijdlogica vaker achterwege en hameren op een volgehouden en gedoseerde inspanning: ' zolang je komt, kom je d'r', luidt hun motief."
'Verslaving en burn-out vormen vaak een Siamese tweeling. Verslaving is de minst sympathieke helft, die het grootste stigma meedraagt' - dr. Hendik Peuskens
Prestatiedrang
De druk die artsen zichzelf opleggen in hun job draagt bij tot het ontstaan van problemen. Het steeds beschikbaar zijn voor de anderen met weinig tijd voor zelfzorg en een zeker perfectionisme - de beste zorg verlenen, de verstandigste vraag stellen op een congres, een praktijk vlekkeloos draaiend houden...
"Artsen zijn vaak zelfstandigen. Ze hebben alle touwtjes in handen, maar leggen zich om allerlei redenen een onleefbaar regime op, zonder grenzen te kennen. Stimulerende middelen helpen om langer door te werken. Op andere momenten moet alcohol, bijvoorbeeld helpen zich snel te ontspannen. Maar de slaapkwaliteit lijdt er onder, 's anderdaags is men moe, kan men zich moeilijk concentreren. Men werkt langer door omdat men niet genoeg gepresteerd heeft. Verslavende middelen zuigen je mee in een vicieuze cirkel, die collega Ansoms draaikolken noemde. Verslaving en burn-out vormen vaak een Siamese tweeling. Verslaving is de minst sympathieke helft, die het grootste stigma meedraagt."
Tegen de stroom
"Een verslaving, wanneer die geïnstalleerd is, houdt zichzelf in stand. Mensen koppelen hun middelenmisbruik vaak aan problemen die zich ondertussen voordoen. 'Zodra mijn proces achter de rug is, kom ik er wel vanaf'. Of: 'Wanneer mijn relatieproblemen zijn opgelost, ...'. De realiteit is echter dat verslaving geen onderliggende problemen nodig heeft om zichzelf te onderhouden. Tijdens het ontstaan van verslaving installeren zich gewoonten, automatismen, ...die je er niet meer uitkrijgt en het vraagt aandacht en zorgvuldigheid om behoedzaam met triggers om te gaan. Wanneer de aandacht weer verslapt, loert het herval in een klein hoekje. Een 'artsenbezoeker' biedt je een fles aan. Een patiënt vergeet zijn medicatie."
'De patiënten bleven loyaal. Collega's tolereerden het lang. Alleen, onderhuids was het misnoegen gegroeid' - dr. Hendrik Peuskens
Jaarlijks maken een tiental zorgverleners kennis met de groep. Bij opgenomen patiënten groeit tijdens hun verblijf het besef dat voortgezette begeleiding na opname belangrijk is. Het ziekenhuis heeft een systeem van begeleide nazorggroepen in het eerste jaar en van zelfhulpgroepen daarna (na- nazorg). "Nazorg in het ziekenhuis helpt om kort op de bal spelen wanneer iemand hulp nodig heeft." Mensen maken daarnaast kennis met andere mogelijkheden in hun eigen regio: zelfhulpgroepen, zoals AA of SOS Nuchterheid. Of ze vinden een individuele therapeut. Maar een groep specifiek voor medici - met begeleiding - heb je vermoedelijk alleen in Tienen.
Ritueel
"Op jaarbasis telt de groep zowat 40 leden, met een gemiddelde van 18 deelnemers per sessie. We hebben leden vanuit heel Vlaanderen, zelfs iemand van de kust die twee uur rijdt om naar Tienen te komen, en twee uur terug." Vaste leden maken er een tweewekelijks ritueel van en de kameraadschap in de groep doet hen deugd, vertelt Peuskens.
"Maar niet alle nieuwkomers raken zo ver. Soms haken mensen af wegens het initiële succes: het leven komt opnieuw op gang, de job geraakt weer gelanceerd, de kinderen vragen aandacht en het verslavingsverhaal raakt wat op de achtergrond. Maar de anciens vertellen over het gegroeide besef dat, wanneer ze vergaderingen overslaan, ze merken dat de verslaving weer dichterbij sluipt. De getuigenissen die je in de groep hoort, je eigen engagement om het vol te houden nog eens uitspreken, de verbondenheid met de groep, ... dat biedt houvast. Mensen putten nieuwe ideeën en nieuwe energie uit elke bijeenkomst. Terwijl nieuwkomers menen dat het mogelijk moet zijn om op eigen kracht de alertheid en discipline die hoort bij goede voornemens steeds voor ogen te houden, zie je dat het in een soloscenario vaker misgaat. Je bent met je partner op vakantie, je kunt al eens een glas drinken zonder dat het er iets toe doet, er kan toch niets meer misgaan... En dan gaat het juist wel mis. Gelukkig kunnen die collega's, zelfs jaren later, weer aansluiten bij de groep."
Peuskens' filosofie sluit aan bij die van de AA: "De strijd met je verslaving kun je nooit echt winnen. Het punt is misschien wel dat je er geen gevecht van moet maken. Zet een stap opzij. Als men tijdens een etentje je glas vol giet, maak je er dan een karakteroefening van om het glas niet aan te raken? Of vraag je de bediening om je glas mee te nemen en iets anders te brengen zodat de spanning vermindert? Je moet er dan wel vrede mee hebben dat anderen dat opmerken."
"Wanneer mensen ernstig hervallen, ervaren ze dat als een drama - het diskwalificeert in hun ogen alles wat ze hebben gedaan om de verslaving onder controle te houden. Maar hervallen is het einde niet - het is feitelijk een kenmerk van verslaving. Kun je de valkuilen en triggers vermijden die je het leven zuur maken? Sommige collega's vertellen hoe ze hun leven anders hebben ingericht, maar opnieuw aan de slag zijn in hun praktijk. Anderen hebben zich herschoold in een andere discipline waar ze minder aan verleidingen of stress zijn blootgesteld. Dat is het mooie van deze diverse groep: collega's kunnen je met alle soorten van verhalen inspiratie bieden."
"De Doktersgroep is een klein instituutje. Ze staat steeds open en gaat steevast om 14 dagen door. "Sinds de coronamaatregelen zijn we bijna aan onze 25ste online vergadering toe, maar iedereen kijkt ernaar uit terug in levende lijve samen te komen. In gewone tijden is de verplaatsing naar Tienen dan weer een serieuze belasting." Of het mogelijk is een groep te maken aan de andere kant van Brussel? "Zeker te overwegen, maar om een goed werkende groep uit te bouwen heb je een kritische massa nodig met voldoende traditie en ervaring gedragen door de leden."
Dit artikel is verschenen in Artsenkrant van 18 februari 2021, die in het kader stond van burn-out en middelengebruik.
Comments